ARŞİVCİLİĞİN İLGİLİ OLDUĞU UZMANLIK ALANLARI

Arşivcilik belgenin olduğu hemen hemen tüm alanlarda kendine yer bulmaktadır.Çünkü onun özünde bilgi ve belge yatmaktadır.Bu çerçevede arşivcilik genel itibari ile;

• Belge Yönetimi
• Kütüphanecilik
• Müzecilik
• Tarih
• Yönetim Bilimleri
• Bilgisayar ve İletişim Teknolojileri.

ARŞİVCİ VE ARŞİVCİLİK

Arşivci;

• Arşivlerin idaresiyle ve yönetilmesi ile uğraşan kimselerdir.
• Arşiv destek elemanı her türlü fotoğraf,film,ses kaydı vb. her çeşit yazılı belgenin arşive yerleştirilmesi,korunması ve kullanıma sunulması ilgili yapılacakları kendi başına ve bunu belli bir sürede yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.
• Belgeler üzerinde hem fiziksel hemde entelektüel kontrolü oluşturmak ve kontrolü muhafaza etmek.(Bu madde arşivcinin temel aldığı görevlerden birisidir.)

Arşivcinin sorumlulukları;

• Arşivciler, belgelerin saklanıp saklanmaması hususunda karar veren kimselerdir.
• Arşivciler, bir kontrol mekanizması oluşturup düzen getirmekle sorumlu kişilerdir.
• Arşivciler,belgelerin kullanılmasını teşvik edip araştırmacılara hizmet sunarlar.
• Arşivciler tarihsel materyalleri korurlar,tanıtırlar ve sırası geldiğinde bunları savunurlar.
• Arşivciler ortaya çıkan bilgi dünyasının hazırlanmasına ve biçimlendirilmesine yardımcı olurlar.

Arşivcinin görevleri;Arşivcinin görevleri VII.Milletlerarası Arşiv Yuvarlak Masa Konferansı'nda;

• Arşiv belgelerini toplamak,
• Arşiv belgelerini korumak,
• Arşiv belgelerini sınıflamak,
• Arşiv belgelerini değerlendirmek.

Şeklinde belirlenmiştir.

Arşivcilik ise;bu alanla uğraşan kişilerin(arşivcilerin) bu alana verdikleri isimdir.Arşivcilikte temelde arşiv kelimesinden gelmektedir.Arşiv ve arşivcilik ekonomik,tarihi ve kültür konularında araştırma vs. yapacakların vazgeçemeyeceği önemli dayanaklardan birini teşkil etmektedir.

ARŞİVİN ÖNEMİ VE ARŞİVİN TARİHÇESİ

İnsanların geçmişi ile geleceği arasında sağlam ilişkiler kurulabilmesi,toplumun hemen hemen her alanında siyasi,ekonomik ve kültür gibi alanlardaki tecrübelerini geleceğe sağlıklı bir şekilde aktarılması kişilerin,toplumların ve milletlerin tarihinde çok mühim bir yer tutmaktadır.Arşivler,dünyadaki bütün ülkelerin önemle üstünde durdukları bir mevzu teşkil etmektedir.Arşivler;

• Devletlerin,toplumların ve oluşumların temeli olan kişilerin sahip olduğu haklarını belgeler,bunları düzenler ve korur.
• Herhangi araştırma vb. işleri yaptığımızda herhangi bir konuyu aydınlatmaya,tasniflemeye ve çözmeye çalışır.
• İçinde bulunulan zamanın olaylarını,kişiler arası ilişkileri,değerleri,gelenek ve görenekleri,sosyal ilişkileri belirler.

Bu sayılan maddelerden de anlaşılacağı üzere arşiv dediğimiz olgu hemen hemen hayatımızın bir parçasıdır ve nihayetinde olmak zorundadır.Bugün dünyada gerçekleşen bütün ilişkilerin hemen hemen hepsi bir takım belgelere dayanmaktadır.İşte bu noktada arşivler devreye girmektedir.İnsanların ilişkilerini daha sağlam temel oturtması açısından mühim bir öneme sahiptir.Günümüzde bütün uluslar arşivlere büyük önem vermekte ve bu işin gerçekleşmesinde büyük paya sahip olan arşivcileri de ''geçmişin koruyucusu,geleceğin kurucusu'' olarak görmektedirler.

Arşivlerin ortaya çıkışı hususunda ilk belgeleri ticari belgeler teşkil etmektedir.Arşiv tarihinin M.Ö.2000'li yıllara uzandığı söylenebilir.Bu yıllarda Mezopotamya'da devlet arşivlerinin bulunduğu bilinmektedir.Bu konu ile alakalı yapılan kazılarda ise 1900'lü ve sonraki tarihlerde Hattuşaş'ta M.Ö.2000'li yıllara ait Hitit Uygarlığı'nın antlaşmalarını,yazışmalarını ve kanunlarını sakladıkları büyükçe bir devlet arşivi ortaya çıkarılmıştır.Daha sonraki yıllarda arşiv belgelerinin saklanması için belgelerin toplandığı tapınaklar yapılmıştır.Özellikle Atina ve Roma'da devlet arşiv binalarının inşa edildiği görülmektedir.Uygarlıklar belgeleri kendine özel yaptıkları yerlerde saklıyorlardı.Örneğin,Mısır'da belgeler tapınaklarda saklanırdı.Bunun nedeni tapınakların insanlar tarafından kutsal sayılması ve başkaları tarafından zarar verilmeyeceği düşüncesi ile buralarda saklama gereği duymuşlardı.Bu uygarlıkların arşiv belgelerine verdikleri önemi göstermektedir.Avrupa ülkelerinde ise XVI.yüzyılın başlarından itibaren arşivlerin öneminin arttığı görülür.İngiltere'de 1838'de çıkarılan İngiliz Devlet Arşivi Kanunu ile İngiliz Devlet Arşivi kurulduktan sonra bütün resmi belgeler bir araya toplanmaya başlamıştır.Osmanlı Devleti'nde ise arşiv fikriyatı çok eskilere dayanmaktadır.Osmanlıda önemli olsun veyahut olmasın her türlü vesika,belge vb. her türlü materyal saklanırdı.Bugün arşivlerimizde Osmanlı arşivlerine ilişkin ve diğer uygarlıklara ilişkin bir çok arşiv mevcuttur.Osmanlı Devleti'nin resmi yazışmaları,kanunları,diğer devletlerle olan fermanlar vb. bugün İstanbul'da Başbakanlık Arşiv Genel Müdürlüğü'nde muhafaza edilmektedir.Ülkemizde modern anlamda ilk arşiv girişimi,1845'de Sadrazam Mustafa Reşid Paşa'nın Hazine-i Evrakı kurdurması ile başlamıştır.Cumhuriyet hükümeti zamanında ise,Sadaret evrakının saklanması için Başvekalet Kalem-i Mahsus Müdürlüğü'ne bağlı Mahzen-i Evrak Mümeyyizliği adı ile bir daire kurulmuştur.Bu daire 1929 yılında 

başbakanlık bünyesinde,Baş Muamelat Müdürlüğü'ne ve daha sonrada 20 mayıs 1993 tarih ve 2187 sayılı kanun ile Evrak ve Hazine-i Evrak Müdürlüğü seviyesine kavuşturulmuştur.1976 yılında ise Başbakanlık Birimi bünyesinde Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı kurulmuştur.

ARŞİV NEDİR ?

Arşiv; tanımı itibari ile çok muhtelif manalara gelmektedir.Bu tanım kişiden kişiye,kurumdan kuruma,tanımlanması gereken koşullara uygun olarak çeşitli tanımlar olabilir.Arşiv,İngilizce archives,Fransızca archives,Almanca archiv ve başka muhtelif dillerde de çeşitli yazılış farkları dışında ortak olan bu terim, belli bir kuruma mal olmuş işlevi bitmiş resmi evrakın,belli bir düzen çerçevesinde bir arada toplanması,bu belgelerin saklanıp korunmaya alındığı yer anlamına da gelmektedir.Tanınmış türk tarihçi ve arşivist macar Lajos Feket'a göre; ''Arşiv tabi ve hukuki bir kişiliğin,resmi davranışlarından hasıl olan ve yanında bulunması icab eden yazılmış,resmedilmiş,veya tabedilmiş evrakın tekmilidir.''Bu anlamda belirtilen tanımlamalara dayanarak bu çalışmalarda esas alınacak arşiv tanımı 1962 yılında İspanya'nın başkenti Madrid'de toplanan VII. Milletlerarası Arşiv Yuvarlak Masa Konferansı'nda yapılan ve bu konferansa katılmış ülkeler tarafından benimsenen tanım olacaktır.Bu tanımlamaya göre Arşiv;

• Kurumların,gerçek veya tüzel kişilerin gördükleri hizmetler,yaptıkları haberleşme ve işlemler neticesinde meydana gelen dokümantasyon,
• Söz konusu dokümantasyona bakan kurum,
• Bunları barındıran yerlerdir.

Biz arşivcilerinde temel olarak benimsemesi gereken de tabi olarak bu milletlerarası konferansta tanımlanmış olan arşiv tanımı olacaktır.